Aybastı'nın adı nereden geliyor; Aybastı ismini hangi efsaneden alıyor?

Ordu'nun en eski ilçelerinden birisi olan Aybastı'nın adının oluşumuna dair halk  arasında birçok efsane vardır. Bunlardan en bilinen iki tanesi şöyledir: 

Bugünkü Aybastı ilçe merkezinin bulunduğu yerlere eskiden İbasdı, İbasda veya 
İbassa denirmiş. Buranın Türkler tarafından fethi sırasında bir karanlık gece, ay 
bulutların arasından sıyrılır ve ortalığı aydınlatır. Dolunayın sayesinde işi 
kolaylaşan askerler fetih esnasında yaşananları soranlara, fetih sırasında ayın 
kendilerine yardım ettiğini söylerler. "Ay bastı da orayı aldık; ay bastı, ay!" diye 
sevinçlerini paylaşırlar. Bu olaydan sonra buranın adı “Aybastı” olarak kalır. 

Aybastı adının oluşumuna dair diğer bir efsaneye göre yörede yaşayan bir bey 
vardır. Bu beyin uğruna canını verecek kadar çok sevdiği, güzel mi güzel bir çocuğu 
vardır. Ancak çocuğun doğuştan belden aşağısı tutmamaktadır. Bey, çocuğuna şifa 
bulmak amacıyla köy köy dolaşır ama bir türlü çare bulamaz. Sonunda ümitsizce 
yine köyüne döner. 
Bir gün dertli dertli otururken bir kişi gelir ve oğlunun hastalığına 
İbasda’da(bugünkü Aybastı)derman olacak önemli bir zâtın olduğunu söyler. Bey 
hemen çocuğunu atının terkisine atar ve düşer yollara. Az gider, uz gider; sonunda 
evliyanın kapısına varır. Çocuğunun durumunu muhtereme anlatır. Beyin 
anlattıklarını dikkatle dinleyen evliyanın kim olduğuna dair bir bilgi yoktur. Bu 
muhterem zât; çocuğa okur, üfler ve sonunda çocuğun vücudunu yukarıdan aşağıya 
doğru elleriyle ovalar. Bir süre sonra çocuk yavaşça ayaklarının üzerine basar. 
Ayaklarını yere basan çocuğunu görünce bey büyük bir sevinçle: “Ay bastı! Bastı! 
Yahut iyi bastı!” şeklinde bağırır.  

Halk,bu olayın akabinde “Aybastı” inanmaktadır.
Kaynak/ Erol Akkuş(Ordu Ünivesritesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezinden)